هر آنچه درباره کلسترول باید بدانید

کُلِستِرول (به انگلیسی: Cholesterol)، یکی از مولکول‌های زیستی و از دسته استروئید ها در لیپیدها، و نوعی الکل موسوم به استرول است. این مولکول ۲۷ کربنه، ساختار چندحلقه‌ای دارد. نقش عمده آن استحکام و انعطاف‌بخشی به غشا سلولها است. کلسترول نوعی چربی و از مواد مهم غشا است. کلسترول در خون هم وجود دارد. کلسترول خون از دو منبع اصلی تأمین می‌شود: رژیم غذایی و تولید در کبد.

کلسترول رژیم غذایی به‌طور عمده در گوشت، جگر، مغز، تخم مرغ و غذاهای لبنی به بدن می‌رسد. غذاهایی گیاهی کلسترول ندارند. پس از صرف غذا کلسترول از طریق روده جذب و سپس همراه با تری گلیسیریدها درون پوششی پروتئینی بسته‌بندی می‌شود. این ترکیب چربی-پروتئین کیلومیکرون نام دارد. کبد هم می‌تواند کلسترول را از خون بردارد و هم آن را تولید و به درون خون بریزد. پس از صرف غذا کبد کیلومیکرون را از خون برداشته و در مدت زمان میان‌وعده‌های غذایی کلسترول را تولید و درون گردش خون می‌ریزد.

 

تفاوت کلسترول خون و کلسترول غذایی
کلسترول را می‌توان به دو دستهٔ کلی تقسیم کرد:

• کلسترول غذایی: منظور همان کلسترولی است که در غذایی که خورده می‌شود وجود دارد. این عنصر غذایی بسیار شبیه به شکر، چربی، پروتئین، ویتامین‌ها و املاح معدنی است. این نوع کلسترول تنها در محصولات حیوانی یافت می‌شود و همان چیزی است که در برچسب‌های مواد غذایی مشاهده می‌شود.
• کلسترول خون: این نوع کلسترول در کبد ساخته می‌شود و همان چیزی است که در آزمایشگاه اندازه گیری می شود.
• کلسترول خون و کلسترول غذایی، با اینکه از نظر شیمیایی یکسان هستند، اما این بیانگر یکسان بودن آن‌ها در هر مورد نیست. به همین دلیل است که تأثیر خوردن کلسترول غذایی بر سلامت می‌تواند تا حد بسیار زیادی متفاوت از پیامدهای داشتنِ کلسترول خون بالا ( آنچه که در آزمایشگاه های تشخیص طبی اندازه گیری می شود) باشد.

تفاوت کلسترول LDL و کلسترول HDL

مقدار زیاد کلسترول ال‌دی‌ال با بیماری‌های کرونری قلب در ارتباط است و به آن «کلسترول بد» گویند. لیپوپروتئین ال‌دی‌ال کلسترول را روی دیواره رگ‌ها نشانده و موجب شکل‌گیری ماده سخت و ضخیمی که همان پلاک کلسترول است می‌شود. با گذشت زمان پلاک کلسترول موجب ضخیم‌شدن دیواره رگ و نازک‌شدن مجرای عبور خون می‌شود. این فرایند تصلب شرائین (آترواسکلروسیس) نامیده می‌شود.

چون لیپوپروتئین اچ‌دی‌ال با برداشتن کلسترول از دیواره شریان و بردن آن به کبد از تشکیل ممتحن جلوگیری می‌کند، «کلسترول خوب» نامیده می‌شود؛ بنابراین مقدار ال‌دی‌ال بالا و اچ‌دی‌ال پایین، از فاکتورهای خطر ایجاد تصلب شریان است در حالی که نسبت پایین ال‌دی‌ال به اچ‌دی‌ال برای بدن بسیار سودمند است.

هنگامی که ال‌دی‌ال بالا می‌رود کبد نه تنها کلسترول را تولید و به داخل خون می‌ریزد؛ بلکه می‌تواند آن را از گردش خون بردارد. حذف سریع کلسترول ال‌دی‌ال از خون و کاهش آن، با تعداد گیرنده‌های فعال روی سطح سلول‌های کبدی مرتبط است.

دو عامل ارث و رژیم غذایی تأثیر چشم‌گیری بر ال‌دی‌ال و اچ‌دی‌ال و کلسترول فرد دارند. برای نمونه هاپیرکلسترولمیای فامیلی اف‌اچ یک اختلال ارثی است که در ان شخص بیمار دچار کمبود و نداشتن گیرنده‌های ال‌دی‌ال روی سطح سلول‌های کبدی می‌شود. در نتیجه افراد مبتلا تمایل بیشتری به پیشرفت تصلب شرائین و بیماری‌های ایسکمیک قلبی در سنین بالاتر دارند.

رژیم‌های غذایی که دارای مقدار بالای چربی‌های اشباع و کلسترول هستند موجب افزایش مقدار ال‌دی‌ال خون می‌شوند. تری گلیسیریدها براساس ساختمان شیمیایی‌شان به دو گروه اشباع و غیراشباع طبقه‌بندی می‌شوند. چربی‌های اشباع از گوشت و محصولات لبنی تأمین می‌شوند و می‌توانند مقدار کلسترول خون را بالا ببرند. همچنین برخی از روغن‌های گیاهی که از نارگیل، نخل و کاکائو تهیه می‌شوند هم چربی اشباع بالایی دارند.

 

کلسترول
واژه کلسترول از یونان باستان chole- (زرداب) و Stereos (جامد) با یک پسوند OL – که از الکل گرفته می‌شود تشکیل شده و یک مولکول سازنده است. این یک استرول (یا استروئید اصلاح شده‌است) و ساختار غشاء مناسب نفوذپذیری و سیالیت را فراهم می‌کند. کلسترول از مولکول‌های چربی محسوب می‌شود.

افزون بر این اهمیت در سلول‌ها، کلسترول هم چنین به عنوان یک ماده متشکله برای تولید زیستی هورمون‌های استروئیدی، اسیدهای صفراوی و ویتامین D کمک می‌کند. کلسترول استرول اصلی تولید شده توسط حیوانات است. در تمام سلول‌ها درمهره داران کلسترول تولید می‌شود البته جگر (کبد) نوعاً مقدار بیشتری تولید می‌کند. اغلب به‌طور کاملی درمیان پروکاریوتها (مانند باکتری) غائب است، اگر چه برخی استثناها وجود دارد مانند مایکوپلاسماها، که برای رشد کلسترول نیاز دارند. فرانسوز پولیتیر اولین کلسترول را در شکل جامد در سنگ کیسه صفرا در سال۱۷۶۹ مشاهده کرد. اگرچه این ماده جامد در سال ۱۸۱۵ توسط میشائل جورول کلسترول نامیده شده‌است.

 

منابع تغذیه
چربی‌های حیوانی مخلوط و ترکیب پیچیده‌ای از تری گلیسیریدها، با مقدار کمتری از فسفولیپیدها و کلسترول هستند لذا تمام غذاهای دارای چربی حیوانی حاوی کلسترول می‌باشند. منابع عمده تغذیه کلسترول شامل پنیر، زرده تخم مرغ، گوشت، گوشت خوک، مرغ، ماهی و میگو می‌شود. شیر انسان نیز شامل مقادیری از کلسترول می‌باشد.

کلسترول درمقادیر قابل توجه درمنابع گیاهی وجود ندارد.. به علاوه محصولات گیاهی مانند دانه‌های کتان و بادام که دارای محتویات شبیه کلسترول هستند، که فیتواسترول (phytosterol) نامیده می‌شوند، عقیده بر این است که فیتوسترول‌ها با کلسترول برای جذب در روده‌ها رقابت می‌کنند. فیتوسترول می‌تواند از طریق استفاده از غذاهای عملکردی دارای فیتوسترول تکمیل شود یا نوتراسیوتیکالها که به‌طور گسترده‌ای همان‌طور که یک راندمان کاهش کلسترول LDL اثبات شده دارد تشخیص داده می‌شود. راهنماهای مکمل کنونی دوزهایی از فیتوسترول‌ها در ۰/۳–۱۰۶ گرم هر روز را پیشنهاد می‌کنند که این میزان در یک پژوهش اخیر ۸٫۸٪ کاهش درکلسترول LDL در یک دوز متوسط ۵/۲۰ گرم درروز را نشان می‌دهد. اگرچه، منافع یک مکمل رژیم غذایی با فیتوسترول مورد سؤال قرارگرفته‌است.

دریافت چربی نقش مهمی در سطح کلسترول خون بازی می‌کند. این تأثیر تصور شده‌است که توسط تغییراتی درکمیت کلسترول و لیپوپروتئین‌ها به وجود می‌آید که توسط بدن ترکیب شده‌است. جایگزینی کربوهیدراتهای تغذیه‌ای با چربی‌های اشباع نشده چند قطبی و تک قطبی نشان داده شده‌است که سطوح کلسترول کلی و سرم LDL را کاهش می‌دهد و سطح سرم HDL را افزایش می‌دهد، در حالیکه جایگزین کردن کربوهیدرات‌ها با چربی اشباع شده HDL و LDL و سطح کلسترول کلی را افزایش می‌دهد. چربی‌های ترانس نشان داده‌اند که سطوح HDL را کاهش و سطوح LDL را افزایش می‌دهد. براساس چنین شواهدی و شواهد HDL پایین و سطح LDL بالا در بیماری‌های قلبی عروقی نشان می‌دهد. بسیاری از افراد تحت رژیم کاهش LDL کلسترول از تغییر در رژیم به علاوه دیگر اصلاحات روش زندگی اختصاص داده‌اند. USDA، پیشنهاد می‌کند که آن‌هایی که می‌خواهند کلسترول شان را از طریق یک تغییر در رژیم کاهش دهند می‌بایست کمتر از ۷ درصد از انرژی روزانه‌شان از چربی اشباع شده دارد مصرف کنند و کمتراز ۲۰۰ میلی‌گرم کلسترول در روز. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که یک افزایش درمصرف چربی‌های اشباع شده و کلسترول، کلسترول کلی خون را کاهش می‌دهد.

 

کلسترول پایین
به‌طور غیرمعمول سطح پایین کلسترول را هیپو کلسترول می‌نامند، پژوهش در مورد دلایل این حالت نسبتاً محدود است، اما برخی مطالعات یک ارتباط با افسردگی، سرطان و خون‌ریزی مغزی را دیده‌اند. درکل، سطح کلسترول پایین به نظر می‌رسد یک نتیجه باشد، تا یک دلیل، از بیماری‌های اشاره شده یک بیماری ژنتیکی در ترکیب کلسترول باعث سندرم اسمیت – لملی – اپتیز می‌شود، که اغلب همراه با سطح پلاسما پایین کلسترول می‌باشد.

 

آزمایش کلسترول
انجمن قلب آمریکا آزمایش سنجش کلسترول خون را هر ۵ سال برای افراد ۲۰ سال یا مسن تر پیشنهاد می‌کند. نمونه خون بعد از ۱۲ ساعت ناشتا گرفته می‌شود، یا از یک وسیله خانگی نشان دهنده کلسترول استفاده شده‌است تا یک پروفایل لیپوپروتئین را معین کند. این روش کلسترول کل را اندازه می‌گیرد. پروفایل لیپوپروتئین LDL کلسترول بد، HDL کلسترول خوب و تری گلیسیریدها را اندازه می‌گیرد. پیشنهاد شده‌است که کلسترول حداقل هر ۵ سال یک بار آزمایش شود اگر شخصی کلسترول کلی (m mol)/L 2/5 یا بیشتر (mg/dL 200) دارد، یا اگر یک مرد با سن بالای ۴۵ یا یک زن با سن بالای ۵۰ کلسترول خوب (HDL) کمتر از 1 (m mol)/L (mg/dL40) دارد از عوامل خطر بالای بیماری‌های قلبی عروقی می‌باشد. سایر عوامل خطر فشار خون بالا، LDL بالا، سابقه خانوادگی CAD و سیگار کشیدن می‌شود.

بتازگی محققان گروه ژنتیک و میکروبیولوژی دانشگاه نیومکزیکو اعلام کردند که موفق به توسعه واکسنی شده‌اند که کلسترول بد (LDL) را کاهش می‌دهد. واکسن تولید شده توسط محققان این دانشگاه با مهار یک پروتئین تنظیم‌کننده کلسترول به نام PCSK9، می‌تواند یک روش مطمئن جایگزین برای استاتین باشد. نتایج این واکسن روی موش و میمون موفقیت‌آمیز بوده‌است.

 

منبع: wikipedia