سرما خوردگی: علائم و راه های درمان آن

سرماخوردگی چیست

سرماخوردگی (به انگلیسی: common cold) که با نام‌های نازوفارنژیت (nasopharyngitis)، رینوفارنژیت (rhinopharyngitis) و زکام حاد (acute coryza) نیز شناخته می‌شود، بیماری واگیردار مربوط به دستگاه تنفسی فوقانی است که عمدتاً بینی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سرماخوردگی معمولاً با خستگی، عطسه و سردرد آغاز می‌شود و با علائمی چون سرفه، گلودرد، آبریزش بینی و تب ادامه می‌یابد و معمولاً هفت تا ده روز بعد برطرف می‌شود و برخی علائم ممکن است تا سه هفته طول بکشد. بیش از دویست نوع ویروس عامل سرماخوردگی وجود دارد، با این حال راینو ویروس‌ها (که خود بیش از ۹۹ نوع مختلف شناخته‌شده هستند) متداول‌ترین عامل این بیماری هستند. ویروس‌های عامل بیماری می‌توانند تا مدت زمانی طولانی (برای راینو ویروس تا بیش از ۱۸ ساعت) در محیط فعال بمانند و ممکن است از دستان به چشمان و بینی که محل عفونت هستند، منتقل شوند. ویروس از طریق عطسه، سرفه و تماس با افراد یا اشیاء آلوده قابل انتقال به بدن است.

 

عفونت دستگاه تنفسی فوقانی بر اساس قسمت‌هایی از بدن که بیشتر دچار عفونت می‌شوند، دسته‌بندی می‌گردند، که سرماخوردگی عمدتاً بینی، سینوس‌ها (سینوزیت)، گلو (فارنژیت) و همچنین یک یا هر دو چشم را با التهاب ملتحمه تحت تأثیر قرار می‌دهد. علائم بیماری معمولاً به واکنش دستگاه ایمنی بدن بیشتر مرتبط هستند تا به بافت‌هایی که ویروس از بین می‌برد. تشخیص بیماری سرماخوردگی از آنفلونزا بسیار مشکل و گاهی غیرممکن است، در آنفلوآنزا علائمی مانند سردرد، درد عضلات و تب شدت بیشتری دارند که البته در سرماخوردگی‌های شدید هم به همان شکل است. با هر بار ابتلا به بیماری، بدن انسان پادتن مربوط به ویروس را تولید می‌کند تا در آینده دیگر به آن مبتلا نشود، اما از آنجا که بیش از دویست ویروس مختلف باعث سرماخوردگی می‌شوند، با هر بار ابتلا باید پادتن مختص آن ساخته شود و برای همین یک فرد در طول زندگی خود به‌طور متوسط ۵۰ بار (بزرگسالان دو تا پنج بار در سال و کودکان شش تا ده بار در سال) به سرماخوردگی مبتلا می‌شود.

 

همچنین به دلیل همان دویست ویروس، ساختن واکسن سرماخوردگی مشکل و غیرممکن است و هیچ دارویی برای این بیماری تاکنون به وجود نیامده است، اگرچه علائم بیماری را با داروهای تب‌بر (مانند استامینوفن) یا ضدآبریزش بینی (مانند آنتی‌هیستامین) می‌توان کاهش داد. در بعضی موارد که احتمال ابتلا به یک بیماری باکتریایی (مانند برونشیت، سینه پهلو، سینوزیت و عفونت گوش میانی) وجود دارد، از پادزیست برای درمان آن استفاده می‌شود، اما پادزیست‌ها هیچ تأثیری بر روی ویروس سرماخوردگی ندارند. برخی نیز معتقدند که ویتامین ث یا قرص روی یا عسل می‌تواند باعث بهبودی علائم بیماری شود که به‌طور کامل به اثبات نرسیده‌است. به‌طور کلی پیشگیری از بیماری آسان است، زیرا ویروس عامل بیماری مدت زمان محدودی را زنده می‌ماند و با شست‌وشوی دست‌ها که یکی از راه‌های مهم برای پیشگیری است، می‌توان آن را از بین برد و برخی شواهد استفاده از ماسک‌های بینی و دهان را نیز مؤثر می‌دانند.

مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از سرماخوردگی

سرماخوردگی واکسن ندارد. مهم‌ترین راه‌های پیشگیری عبارتند از: شستن دست‌ها؛ لمس نکردن چشم‌ها، بینی یا دهان با دستان نشسته؛ و دور ماندن از افراد بیمار. ماسک صورت هم می‌تواند برای پیشگیری از این بیماری مناسب باشد. درمانی برای سرماخوردگی وجود ندارد، ولی علایمش می‌تواند بهبود یابد. داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن می‌تواند به تسکینِ درد کمک کند. نباید از آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده شود. معمولاً بیماری، خود به خود بین ۷ تا ۱۰ روز (پروسه درمان) درمان می‌شود، شاید هم کمتر.

 

متداول‌ترین علائم سرماخوردگی

متداول‌ترین علائم سرماخوردگی شامل سرفه، آبریزش بینی، گرفتگی بینی و گلودرد است و علائم دیگر شامل درد عضلات، خستگی، سردرد، و بی‌اشتهایی. گلودرد تقریباً در ۴۰٪ افراد و سرفه تقریباً در ۵۰٪ افراد بروز می‌کند، سرفه‌های ناشی از سرماخوردگی معمولاً خشک و پشت سر هم هستند. نیمی از موارد درد عضلانی رخ می‌دهد. تب در بزرگسالان غیرمعمول، اما در نوزادان و کودکان رایج است و ممکن است تب خفیفی تا ۳۸٫۹ درجه مشاهده شود. بعضی از ویروس‌هایی که موجب سرماخوردگی می‌شوند، ممکن است بدون علامت باشند. رنگ خلط سینه یا ترشحات بینی ممکن است بی‌رنگ یا زرد یا سبز باشد و اینکه آیا عفونت ناشی از باکتری بوده‌است یا ویروس را مشخص نمی‌کند

 

تشخیص بیماری سرماخوردگی

تفاوت بین عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی به‌طور کلی بستگی به محلی که علائم بروز می‌کند دارد. تأثیر سرماخوردگی عمدتاً بر روی بینی، فارنژیت بر روی گلو و برونشیت بر روی ریه‌ها می‌باشد. در نوزادان یا افراد بسیار مسن، سرماخوردگی می‌تواند باعث گسترش عفونت‌های سینه مانند برونشیت شده و حتی منجر به مرگ شود. سرماخوردگی غالباً به عنوان التهاب بینی تعریف می‌شود و ممکن است شامل مقداری التهاب گلو نیز باشد. تشخیص معمولاً توسط خود فرد انجام می‌شود.جداکردن عامل حقیقی ویروسی درگیر به ندرت انجام می‌شود، و به‌طور کلی شناسایی نوع ویروس از طریق علائم ممکن نیست. سرفه ناشی از سرماخوردگی در مقایسه با سرفه ناشی از آنفلوآنزا ملایم‌تر است. اگرچه وجود تب و سرفه در بزرگسالان احتمال بیشتری از آنفلوآنزا را نشان می‌دهد، با این حال شباهت بسیار زیادی میان علائم این دو وجود دارد. تشخیص بیماری سرماخوردگی از آنفلوآنزا بسیار مشکل و گاهی غیرممکن است، در آنفلوآنزا علائمی مانند سردرد، درد عضلات و تب شدت بیشتری دارند که البته در سرماخوردگی‌های شدید هم به همان شکل است.

راه درمان سرماخوردگی

درمان‌هایی که به تسکین علائم بیماری کمک می‌کنند شامل داروهای مسکن ساده و داروهای تب‌بر مانند ایبوپروفن و استامینوفن است. مدرکی مبنی بر اینکه داروهای سرفه بیش از داروهای ساده مسکن اثرگذار باشند، موجود نیست، و این داروها به علت عدم وجود شواهد نشان‌دهنده اثربخشی و همچنین خطر آسیب، برای استفاده در کودکان توصیه نمی‌شود. در سال ۲۰۰۹، کانادا استفاده از داروهای بدون نسخه سرماخوردگی و سرفه را به دلیل نگرانی‌هایی در مورد مزایای اثبات نشده و خطرات، برای کودکان شش ساله یا کوچکتر محدود کرد. استفاده ناصحیح از دکسترومتورفان (که دارویی بدون نسخه می‌باشد) در برخی کشورها منجر به ممنوعیت آن شده‌است. در آمریکا مشاهده شده‌است که استفاده از داروهای بدون نسخه مانند سودوفرین، آنتی‌هیستامین و دکسترومتورفان منجر به مرگ غیرمنتظره تعدادی از کودکان زیر ۱۰ ماه شده‌است. در چنین مواردی والدین قبل از مصرف دارو با پزشک مشورت نمی‌کنند و این نشان می‌دهد که این موضوع احتیاج به آموزش بیشتر دارد. از داروهای بدون نسخه نباید برای کودکان زیر ۲ سال استفاده کرد، زیرا اطلاعات دقیقی از دوز مصرفی مناسب دارو برای کودکان وجود ندارد.

 

در بزرگسالان، علائم آبریزش بینی می‌تواند با آنتی‌هیستامین‌های نوع اول کاهش یابد، با این حال، این نوع آنتی‌هیستامین‌ها ممکن است با عوارض جانبی از جمله خواب‌آور بودن و خشکی دهان همراه باشند. آنتی‌هیستامین‌ها علاوه بر کاهش آبریزش بینی، در کاهش عطسه و خارش چشم نیز مؤثر هستند. سایر داروهای برطرف‌کننده گرفتگی مانند پسودوافدرین نیز بر روی بزرگسالان مؤثر است. اسپری بینی ایپراتروپیوم بروماید می‌تواند علائم آبریزش بینی را کاهش دهد، اما اثر کمی در گرفتگی بینی دارد. با این حال به نظر نمی‌آید که آنتی‌هیستامین‌های نوع دوم مؤثر باشند. دو نوع آنتی‌هیستامینی که استفاده از آن‌ها مرسوم است کلرفنیرامین و دیفن‌هیدرامین می‌باشد.

 

هنوز اثبات دقیقی برای اینکه دریافت مایعات بیشتر علائم را بهبود می‌بخشد یا بیماری تنفسی را کوتاه‌تر می‌کند، نیست. هم چنین، اطلاعاتی در زمینه تأثیر استفاده از هوای مرطوب گرم در بهبود بیماری در دسترس نیست. با این حال آزمایش‌ها نشان می‌دهد که نوشیدن مایعات زیاد (بیش از ۸ لیوان در روز) کمک می‌کند تا خلط‌ها رقیق شده و گرفتگی بینی کمتر شود. از خوردن نوشیدنی‌های الکلی و کافئین‌دار به دلیل اینکه باعث کاهش آب بدن می‌شوند باید خودداری کرد. آب، آبمیوه، نوشیدنی زنجبیلی، چای گیاهی و غذاهای مایع گزینه‌های خوبی هستند. سوپ مرغ نیز به عنوان یکی از قدیمی‌ترین درمان‌های سرماخوردگی محسوب می‌شود. همچنین احتیاجی به قطع کردن مصرف فراورده‌های لبنی نیست، زیرا باعث افزایش گرفتگی بینی نمی‌شوند. افزایش رطوبت محیط به وسیله دستگاه‌های بخور و مرطوب‌کننده می‌تواند به گرفتگی بینی کمک کند. طی یک بررسی نشان داده شد که ماساژ قفسه سینه با بخار در بهبود سرفه‌های شبانه، گرفتگی و اختلال خواب مؤثر است.

 

منبع: wikipedia